Artrose van de schouder

Geschreven door Bauke Kooistra, orthopedisch chirurg

Samenvatting

Artrose van de schouder betekent dat er slijtage is van het kraakbeen van de kop en kom van het schoudergewricht. De slijtage is niet gevaarlijk, maar kan zorgen voor pijn en een stijf gevoel. De ene persoon heeft weinig klachten, de ander juist veel.

Bij lichte klachten (weinig pijn) zijn pijnstillers en een advies over bewegen vaak een goede behandeling. Soms zijn de klachten ernstiger. Dan kunnen een gewrichtsinjectie of een operatie goed helpen.

In onderstaande figuur vindt u een samenvatting van de behandeling van slijtage van de schouder.

Infographic over de diagnose en behandeling van slijtage van de schouder.

Wat is artrose van de schouder?

Artrose van de schouder betekent dat er slijtage is van het gewricht tussen de kop en de kom. Het komt een stuk minder vaak voor dan slijtage van de heup of knie.

Het proces van slijtage is helaas niet om te keren. Maar het geeft gelukkig lang niet altijd klachten. En we kunnen de klachten goed behandelen.

Wat is precies het probleem?

Het grote schoudergewricht bestaat uit een schouderkop en een schouderkom. Op de schouderkop en schouderkom zit normaal gesproken een laag kraakbeen. Het kraakbeen zorgt voor een glad en zacht oppervlak van de botten. Zo kan het schoudergewricht soepel en pijnloos bewegen.

Afbeelding van een normaal schoudergewricht, met schouderkop en schouderkom.

Bij een versleten schoudergewricht is het kraakbeen van de kop en de kom van de schouder weggesleten. Dit kan zorgen voor ‘botpijn’ en voor irritatie van het slijmvlies van de schouder.

Tekening van een schouder met artrose. De schouderkop en schouderkom hebben versleten kraakbeen.

Door de kraakbeenslijtage kunnen de kop en de kom extra bot (osteofyten) aanmaken. Dit extra bot kan ervoor zorgen dat de kop en de kom ‘vastlopen’ tijdens bewegen. 

Wat voel ik?

Schouderartrose geeft bij de ene persoon veel klachten, maar bij de ander juist weinig klachten. 

De klachten komen langzaam opzetten en worden vaak langzaam erger. Meestal voelen mensen:

Pijn

De pijn zit vaak aan de zijkant van de bovenarm. Dit verwachten veel mensen niet: de pijn zou je toch ‘in’ de schouder moeten voelen? Vreemd genoeg voelt iemand de pijn vaak dus niet op de plek van het schoudergewricht. 

Stijfheid in de schouder

U kunt de arm dan minder soepel en minder ver bewegen. Is dat erg? Dat hangt ervan af hoeveel u van de schouder vraagt in uw dagelijks leven. En van hoe stijf de schouder is.

Als de schouder steeds stijver wordt, kan het zijn dat u dagelijkse activiteiten niet meer kunt doen. Denk aan uw haren kammen of uw billen afvegen. 

Een krakende schouder

De botten van de kop en kom zijn niet meer perfect glad. Als u de arm beweegt, kan dit een krakend geluid in de schouder geven. Dit kan geen kwaad. Het kan wel hinderlijk zijn.

Oorzaken

De slijtage kan verschillende oorzaken hebben. Deze zijn:

• langdurige, zware belasting van de arm. Bijvoorbeeld tijdens werk of tijdens bepaalde sporten. 
• een lang bestaande grote scheur in een of meer pezen van de schouder (rotator cuff ruptuur). De kop staat daardoor niet meer perfect in de kom. Daardoor slijt het kraakbeen sneller. Dit heet dan ‘rotator cuff artropathie’.
• een schouder die vaak uit de kom gaat. Echte slijtage ontstaat pas als de schouder gedurende een lange periode vaker uit de kom gaat.
• reuma of een andere gewrichtsontsteking. 
• vervorming van de schouderkop of schouderkom na een botbreuk in het verleden. Door de vervorming slijt het kraakbeen sneller.
• een infectie van het schoudergewricht.
• afsterven van de botcellen van de schouderkop door te weinig bloedaanvoer. Dit noemen we avasculaire necrose. Dit kan komen door langdurig gebruik van alcohol of van sommige medicijnen (o.a. corticosteroïden).

Bij wie komt het met name voor?

Mensen die hun schoudergewricht langdurig te veel belasten (met name in werk) hebben meer kans om slijtage te ontwikkelen.

Maar leeftijd is nog belangrijker: ouderen hebben (veel vaker) schouder artrose dan jongeren. Hoe hoger de leeftijd, hoe hoger de kans op slijtage (bron).

Verder kunnen een gewrichtsontsteking, botbreuk of een schouder die voorheen uit de kom ging, leiden tot slijtage op latere leeftijd.

Hoe komen we erachter wat de klachten veroorzaakt?

De diagnose van een versleten schouder kunnen we vaak in de spreekkamer stellen.

Dit doen we vooral door te luisteren naar de klachten. Daarna onderzoeken we de schouder. 

Een röntgenfoto geeft zekerheid over de diagnose. Daarop kunnen we zien dat de ruimte tussen de kop en kom smaller is dan normaal. Dat is een teken dat het kraakbeen op de botten is weggesleten. Verder kunnen we zien of er extra bot is aangegroeid (osteofyten).

Röntgenfoto van een schouder met artrose. Het is ‘bot-op’bot’.

We kunnen de mate van slijtage een ‘score’ geven op de röntgenfoto. Van klasse 1 (bijna geen slijtage) tot klasse 4 (vrijwel volledige slijtage van het kraakbeen).

Met een CT-scan of MRI-scan van de schouder kunnen we ook artrose zien. Maar deze onderzoeken zijn niet nodig om de diagnose te stellen.

De behandeling van schouder artrose

Een behandeling is natuurlijk alleen nodig als de artrose klachten veroorzaakt. We kunnen schouder artrose op verschillende manieren behandelen:

• De belasting van de schouder verminderen.
• Pijnstillers.
• Fysiotherapie.
• Een injectie.
• Een operatie: een schouderprothese.

De heftigheid van de klachten en de ernst van de artrose bepalen (onder andere) welke behandeling we adviseren. Zo kunnen we iemand met lichte pijnklachten vaak goed behandelen met adviezen en pijnstillers. Bij erge, langdurige pijn en duidelijke slijtage helpt een injectie of een operatie vaak beter.

Heeft iemand meer last van stijfheid, en niet van pijn? Dan kunnen (voorzichtige) oefeningen bij de fysiotherapeut dit verbeteren.

Wat zijn tips om zelf de klachten te verbeteren?

We kunnen het slijtageproces van het kraakbeen niet terugdraaien, helaas. Gelukkig kunnen de pijnklachten vaak wel verbeteren door de belasting van de schouder te verminderen.

Als u de schouder minder ver beweegt, bewegen de versleten kraakbeen delen minder langs elkaar. En is er dus ook minder heftige irritatie van de schouder.

Hoe kunt u de schouderbelasting dan aanpassen? De belangrijkste tips:

• Beweeg uw schouder ‘binnen de pijngrenzen’. Vaak doen de uiterste standen van de schouder de meeste pijn. Bijvoorbeeld: het ver naar buiten draaien van de arm, of hoog optillen van de arm. Het naar buiten draaien wekt meestal de meeste pijn op.
• Lig niet op uw schouder.
• Maak niet langdurig dezelfde beweging met de schouder

Kan ik de artrose in mijn schouder erger maken?

Nee, niet direct. De schouder kan wel verder slijten als u langdurig zware belasting op de schouder brengt. Denk bijvoorbeeld aan oefeningen met zware gewichten, of aan opdrukken.

Pijnstillers

Als de schouder artrose pijn veroorzaakt, vormen pijnstillers de eerste behandeling. Dit werkt bij ongeveer de helft van de mensen (bron).

Welke pijnstillers zijn het best?

• Begin met paracetamol, in de maximale dosering. Paracetamol is niet schadelijk en het is niet verslavend. Neem geen paracetamol bij leverafwijkingen of bij alcoholgebruik.
• Soms werkt paracetamol niet voldoende. Dan kunt u, naast de paracetamol, soms een middel als diclofenac of ibuprofen nemen. Let op: doe dit altijd in overleg met uw arts, omdat deze pijnstillers ernstige bijwerkingen kunnen geven. Vanwege deze bijwerkingen kunt u deze pijnstillers ook maar een korte tijd slikken.

Fysiotherapie

Bij mensen met lichte tot matige slijtage kan fysiotherapie goed helpen. Als het fysiotherapie schema volgens Kibler (bron) werd gecombineerd met injecties (zie hieronder), dan werkte dit bij 7 van de 10 mensen in een onderzoek (bron). 

Het is belangrijk dat de oefeningen en de behandelingen door de fysiotherapeut geen pijn doen.

Soms kunnen oefeningen juist meer pijn veroorzaken. Dit komt omdat de oefeningen dan teveel irritatie in de schouder veroorzaken. Toch kan uw fysiotherapeut u dan wel helpen. Hij of zij kan u namelijk advies geven over hoe u de pijn zoveel mogelijk kunt vermijden (zie ook: Wat zijn tips om zelf de klachten te verbeteren?)

Injectie

Injecties werken vooral bij matige slijtage. 

Wat zit er in de injectie? Er zijn twee type injecties in het schoudergewricht. De cortisone injectie en de hyaluronzuur injectie.

Cortisone injectie

Hierin zit een corticosteroïd. Dit is een hormoon, dat de irritatiereactie in de schouder dempt. 

Vaak begint u het effect van de injectie pas na 2 weken te voelen. En pas na 6 weken werkt de injectie echt goed. De eerste paar dagen na de injectie kan de pijn juist verergeren.

Een cortisone injectie werkt bij 6 op de 10 mensen. Het werkt gemiddeld 4 tot 6 maanden (bron). De eerste week na de injectie kunt u bijwerkingen hebben, zoals

• hartkloppingen
• een warm gevoel in het gezicht
• schommelen van de bloedsuikers bij diabetespatiënten.
• een infectie van het schoudergewricht. Dit is erg zeldzaam: het komt in minder dan 1 op de 3000 injecties voor (bron).

Hoe vaak mag een cortisone injectie herhaald worden?

Als u meerdere keren cortisone injecties krijgt in hetzelfde gewricht, is het mogelijk dat dit schade aan het kraakbeen en de pezen veroorzaakt. Daarom adviseren we om zeker 3 tot 4 maanden tussen 2 injecties te houden.

Hyaluronzuur injectie

Hyualuronzuur is een natuurlijk bestanddeel van gewrichtsvloeistof. Het idee van deze injectie is dat het middel een soort (tijdelijke) beschermlaag op het kraakbeen vormt.

Belangrijk: deze injecties worden nu niet vergoed, omdat het effect nog onvoldoende is bewezen met wetenschappelijke onderzoeken. Een injectie kost ongeveer 150 euro.

Het is dus niet bekend hoe groot de kans is dat het goed werkt. Maar gemiddeld worden de pijnklachten voor 30% beter (bron). Niet alle pijnklachten gaan dus weg. Als het goed werkt, begint u dat na ongeveer 6 weken te merken. Het werkt dan ongeveer 4 tot 6 maanden.

Hyualuronzuur lijkt niet slecht te zijn voor het kraakbeen. Soms krijgen mensen hoofdpijn in de periode na de injectie.

Zenuwblokkade van de schouder

Een andere injectiebehandeling is een zenuwblokkade. Deze behandeling gebeurt door een anesthesioloog-pijnspecialist. Hij of zij legt tijdelijk de werking van een gevoelszenuw van de schouder (de nervus suprascapularis) plat. Dit gebeurt door een injectie van cortisone en verdoofmiddel rond de zenuw, met behulp van een echo.

Het werkt bij ongeveer 6 op de 10 mensen. Het werkt dan zeker 3 maanden (bron 1, bron 2) . De kans op complicaties is erg klein.

Operatie

Soms werken de bovengenoemde behandelingen onvoldoende. Dan kan een operatie (schouderprothese) een goede behandeling zijn.

U vindt meer informatie hierover op deze pagina.

Conclusie over schouder artrose

Artrose van de schouder is niet te genezen. De klachten (vaak pijn en stijfheid) zijn gelukkig goed te behandelen. Ze kunnen ook vanzelf over gaan. De behandeling van de pijnklachten bestaat uit:

• vermijden van pijnlijke bewegingen 
• pijnstillers
• fysiotherapie
• injecties
• een schouderprothese. Dit adviseren we alleen bij heftige klachten en als de hierboven genoemde behandelingen niet werken.

Zie ook

Schouderprothese.

Veelgestelde vragen