Artrose van de schouder

Geschreven door Bauke Kooistra, orthopedisch chirurg

Inleiding

Op deze pagina vindt u informatie over wat schouder artrose is en over de verschillende behandelingen ervan.

Artrose van de schouder betekent dat er slijtage is van het kraakbeen van de kop en kom van het schoudergewricht. De slijtage zorgt voor pijn en voor een stijf gevoel. De ene persoon heeft weinig klachten, de ander juist heel veel.

Bij lichte klachten (weinig pijn) zijn pijnstillers en een advies over bewegen vaak een goede behandeling. Soms zijn de klachten ernstiger. Dan kunnen een gewrichtsinjectie of een operatie goed helpen.

In onderstaande figuur vindt u een samenvatting van de behandeling van slijtage van de schouder.

Infographic over de diagnose en behandeling van slijtage van de schouder.

Wat is artrose van de schouder?

Artrose van de schouder betekent dat er slijtage is van het gewricht tussen de kop en de kom. Het komt een stuk minder vaak voor dan slijtage van de heup of knie.

Het proces van slijtage is helaas niet om te keren. Maar we kunnen de klachten goed behandelen.

Let op: slijtage van het gewricht tussen sleutelbeen en schouderdak (het AC-gewricht) is iets heel anders. Dit wordt AC artrose genoemd. De behandeling ervan is ook heel anders dan bij schouder artrose.

Wat is precies het probleem?

Het grote schoudergewricht bestaat uit een schouderkop en een schouderkom. Op de schouderkop en schouderkom zit normaal gesproken een laag kraakbeen. Het kraakbeen zorgt voor een glad en zacht oppervlak van de botten. Zo kan het schoudergewricht soepel en pijnloos bewegen.

Afbeelding van een normaal schoudergewricht, met schouderkop en schouderkom.

Bij een versleten schoudergewricht is het kraakbeen van de kop en de kom van de schouder weggesleten. Daardoor schuiven de botten over elkaar heen tijdens bewegen. Dit zorgt voor ‘botpijn’ en voor irritatie van het slijmvlies van de schouder.

Tekening van een schouder met artrose. De schouderkop en schouderkom hebben versleten kraakbeen.

Door de kraakbeenslijtage kunnen de kop en de kom extra bot (osteofyten) aanmaken. Dit extra bot zorgt ervoor dat de kop en de kom nog sneller ‘vastlopen’ tijdens bewegen.

We delen de ernst van de slijtage in 4 klassen in. Klasse 1 artrose betekent lichte slijtage, klasse 4 artrose betekent erge slijtage. Bij erge slijtage spreken we in de volksmond ook wel van ‘bot op bot’.

Wat voel ik?

Schouderartrose geeft bij de ene persoon veel klachten, maar bij de ander juist weinig klachten. Dit heeft onder andere te maken met hoe zwaar u de arm belast.

De klachten komen langzaam opzetten en worden vaak langzaam erger. Meestal voelen mensen:

Pijn

De pijn zit vaak aan de zijkant van de bovenarm. Dit verwachten veel mensen niet: de pijn zou je toch ‘in’ de schouder moeten voelen? Vreemd genoeg voelt iemand de pijn vaak dus niet op de plek van het schoudergewricht.

In een vroeg stadium van de artrose voelt iemand alleen pijnscheuten tijdens bewegen. Dit is dan vooral tijdens ‘maximale’ bewegingen. Bijvoorbeeld tijdens heel hoog of ver naar buiten reiken met de arm.

Maar in een later stadium, bij ernstigere slijtage, kan de pijn er continu zijn. Dus ook als u de arm niet beweegt, terwijl u zit. Of als u op de arm ligt, in bed. De pijn kan er dan voor zorgen dat u minder goed slaapt.

Stijfheid in de schouder

U kunt de arm dan minder soepel en minder ver bewegen. Is dat erg? Dat hangt ervan af hoeveel u van de schouder vraagt in uw dagelijks leven. En van de ernst van de stijfheid.

Als de schouder steeds stijver wordt, kan het zijn dat u dagelijkse activiteiten niet meer kunt doen. Denk aan uw haren kammen of uw billen afvegen. Dit zijn natuurlijk voorbeelden van zeer hinderlijke beperkingen.

Een krakende schouder

De botten van de kop en kom zijn niet meer perfect glad. Als u de arm beweegt, kan dit een krakend geluid in de schouder geven. Dit kan geen kwaad. Het kan wel hinderlijk zijn.

Oorzaken

De slijtage kan verschillende oorzaken hebben. Deze zijn:

• langdurige, zware belasting van de arm. Bijvoorbeeld tijdens werk of tijdens bepaalde sporten. Het kraakbeen slijt doordat er te veel kracht op komt.
• een lang bestaande scheur in een of meer pezen van de schouder (rotator cuff ruptuur). De kop staat daardoor niet meer perfect in de kom. Daardoor slijt het kraakbeen op bepaalde punten extra snel. Dit heet dan ‘rotator cuff artropathie’.
• een schouder die vaak uit de kom gaat. Echte slijtage ontstaat pas als de schouder gedurende een lange periode vaker uit de kom gaat.
• reuma of een andere gewrichtsontsteking. De ontsteking tast het kraakbeen aan.
• vervorming van de schouderkop of schouderkom na een botbreuk in het verleden. Door de vervorming slijt het kraakbeen sneller.
• een infectie van het schoudergewricht.
• afsterven van de botcellen van de schouderkop door te weinig bloedaanvoer. Dit noemen we avasculaire necrose. Dit kan komen door langdurig gebruik van alcohol of van sommige medicijnen (o.a. corticosteroïden).

Bij wie komt het met name voor?

Mensen die hun schoudergewricht langdurig te veel belasten (met name in werk) hebben meer kans om slijtage te ontwikkelen.

Maar leeftijd is nog belangrijker: ouderen hebben (veel vaker) schouder artrose dan jongeren. Hoe hoger de leeftijd, hoe hoger de kans op slijtage (bron).

Verder kunnen een gewrichtsontsteking, botbreuk of een schouder die voorheen uit de kom ging, leiden tot slijtage op latere leeftijd.

Hoe komen we erachter wat de klachten veroorzaakt?

De diagnose van een versleten schouder kunnen we vaak in de spreekkamer stellen.

Dit doen we vooral door te luisteren naar de klachten. Daarna onderzoeken we de schouder. Daarbij vinden we meestal een stijve schouder. De schouder is ook pijnlijk bij bewegen.

Een röntgenfoto geeft zekerheid over de diagnose. Daarop kunnen we zien dat de ruimte tussen de kop en kom smaller is dan normaal. Dat is een teken dat het kraakbeen op de botten is weggesleten. Verder kunnen we zien of er extra bot is aangegroeid (osteofyten).

Röntgenfoto van een schouder met artrose. Het is ‘bot-op’bot’.

We kunnen de mate van slijtage een ‘score’ geven op de röntgenfoto. Van klasse 1 (bijna geen slijtage) tot klasse 4 (vrijwel volledige slijtage van het kraakbeen).

Met een CT-scan of MRI-scan van de schouder kunnen we ook artrose zien. Maar deze onderzoeken zijn niet nodig om de diagnose te stellen.

De behandeling van schouder artrose

We kunnen schouder artrose op verschillende manieren behandelen:

• De belasting van de schouder verminderen.
• Pijnstillers.
• Fysiotherapie.
• Een injectie.
• Een operatie: een schouderprothese.

De behoefte van de patiënt en het risico van de behandeling bepalen welke behandeling we adviseren. Zo kunnen we iemand met lichte pijnklachten vaak goed behandelen met adviezen en pijnstillers. Bij erge, langdurige pijn helpt een injectie of een operatie vaak beter.

Heeft iemand meer last van stijfheid en niet van pijn? Dan kunnen (voorzichtige) oefeningen bij de fysiotherapeut dit verbeteren.

Wat zijn tips om zelf de klachten te verbeteren?

We kunnen het slijtageproces van het kraakbeen niet terugdraaien, helaas. Gelukkig kunnen de pijnklachten vaak wel verbeteren door de belasting van de schouder te verminderen.

Hoe kan dat? Bij gewrichtsslijtage van de schouder ontstaan er pijnklachten doordat de botten over elkaar heen ‘schuren’. Dit zorgt ook nog eens voor een (pijnlijke) irritatiereactie van het slijmvlies binnenin de schouder.

Dus: als u de schouder minder ver beweegt, schuren de botten minder over elkaar. En is er dus ook minder heftige irritatie van het slijmvlies.

Hoe kunt u de schouderbelasting dan aanpassen? De belangrijkste tips:

• Beweeg uw schouder ‘binnen de pijngrenzen’. Vaak doen de uiterste standen van de schouder de meeste pijn. Bijvoorbeeld: het ver naar buiten draaien van de arm, of hoog optillen van de arm. Het naar buiten draaien wekt meestal de meeste pijn op.
• Lig niet op uw schouder.
• Maak niet langdurig dezelfde beweging met de schouder

Kan ik de artrose in mijn schouder erger maken?

Nee, niet direct. De schouder kan wel verder slijten als u langdurig zware belasting op de schouder brengt. Denk bijvoorbeeld aan oefeningen met zware gewichten, of aan opdrukken.

Pijnstillers

Als de schouder artrose pijn veroorzaakt, vormen pijnstillers de eerste behandeling. Dit werkt bij ongeveer de helft van de mensen (bron).

Welke pijnstillers zijn het best?

• Begin met paracetamol, in de maximale dosering. Paracetamol is niet schadelijk en het is niet verslavend. Neem geen paracetamol bij leverafwijkingen of bij alcoholgebruik.
• Soms werkt paracetamol niet voldoende. Dan kunt u, naast de paracetamol, daarbij soms een middel als diclofenac of ibuprofen nemen. Let op: doe dit altijd in overleg met uw arts, omdat deze pijnstillers ernstige bijwerkingen kunnen geven. Vanwege deze bijwerkingen kunt u deze pijnstillers ook maar een korte tijd slikken.

Fysiotherapie

Sommige mensen met schouder artrose ervaren alleen hinderlijke stijfheid, en (vrijwel) geen pijn. Dan kan fysiotherapie helpen om de schouder soepeler te maken. Hoe goed dit helpt, verschilt erg van persoon tot persoon.

Het is belangrijk dat de oefeningen en de behandelingen door de fysiotherapeut geen pijn doen.

Als u met name veel pijn heeft, kunnen oefeningen juist meer pijn veroorzaken. Dit komt omdat de oefeningen dan teveel irritatie in de schouder veroorzaken. Toch kan uw fysiotherapeut u dan wel helpen. Hij of zij kan u namelijk advies geven over hoe u de pijn zoveel mogelijk kunt vermijden (zie ook: Wat zijn tips om zelf de klachten te verbeteren?)

Injectie

We kunnen de pijnklachten van schouder artrose redelijk goed behandelen met injecties. De injectievloeistof komt tussen de kop en de kom terecht. Dus op de plek waar de slijtage zit.

Injecties werken vooral bij matige slijtage: de pijn kan goed verbeteren, de stijfheid meestal niet. Bij ernstige slijtage werken injecties vaak niet goed. Of ze werken maar heel kort (enkele weken).

Wat zit er in de injectie? Er zijn twee type injecties in het schoudergewricht. De cortisone injectie en de hyaluronzuur injectie.

Cortisone injectie

Hierin zit een corticosteroïde. Dit is een hormoon, dat de irritatiereactie in de schouder dempt. U krijgt minder pijn doordat het slijmvlies van de schouder minder geïrriteerd raakt.

Vaak begint u het effect van de injectie pas na 2 weken te voelen. En pas na 6 weken werkt de injectie echt goed. De eerste paar dagen na de injectie kan de pijn juist verergeren.

Een cortisone injectie werkt bij 6 op de 10 mensen. Het werkt gemiddeld 4 tot 6 maanden (bron). De eerste week na de injectie kunt u bijwerkingen hebben, zoals

• hartkloppingen
• een warm gevoel in het gezicht
• schommelen van de bloedsuikers bij diabetespatiënten.
• een infectie van het schoudergewricht. Dit is erg zeldzaam: het komt in minder dan 1 op de 3000 injecties voor (bron).

Hoe vaak mag een cortisone injectie herhaald worden?

Als u meerdere keren cortisone injecties krijgt in hetzelfde gewricht, is het mogelijk dat dit schade aan het kraakbeen en de pezen veroorzaakt. Daarom adviseren we om zeker 3 tot 4 maanden tussen 2 injecties te houden.

Hyaluronzuur injectie

Hyualuronzuur is een natuurlijk bestanddeel van gewrichtsvloeistof. Het idee van deze injectie is dat het middel een soort (tijdelijke) beschermlaag op het kraakbeen vormt.

Belangrijk: deze injecties worden nu niet vergoed, omdat het effect nog onvoldoende is bewezen met wetenschappelijke onderzoeken. Een injectie kost ongeveer 150 euro.

Het is dus niet bekend hoe groot de kans is dat het goed werkt. Maar gemiddeld worden de pijnklachten voor 30% beter (bron). Niet alle pijnklachten gaan dus weg. Als het goed werkt, begint u dat na ongeveer 6 weken te merken. Het werkt dan ongeveer 4 tot 6 maanden.

Hyualuronzuur lijkt niet slecht te zijn voor het kraakbeen. Soms krijgen mensen hoofdpijn in de periode na de injectie.

Zenuwblokkade van de schouder

Een andere injectiebehandeling is een zenuwblokkade. Deze behandeling gebeurt door een anesthesioloog-pijnspecialist. Hij of zij legt tijdelijk de werking van een gevoelszenuw van de schouder (de nervus suprascapularis) plat. Dit gebeurt door een injectie van cortisone en verdoofmiddel rond de zenuw, met behulp van een echo.

Het werkt bij ongeveer 6 op de 10 mensen. Het werkt dan zeker 3 maanden (bron 1, bron 2) . De kans op complicaties is erg klein.

Operatie

Soms werken de bovengenoemde behandelingen onvoldoende. Dan kan een operatie (schouderprothese) een goede behandeling zijn. Hierbij vervangen we het versleten kraakbeen van de kop en de kom met glad metaal en plastic.

Daardoor verdwijnt de pijn vaak: 9 van de 10 mensen is erg tevreden met het resultaat van de operatie. De operatie gebeurt onder (lichte) narcose en een plaatselijke verdoving.

Soms is het nodig om de arm in een mitella te houden tot 6 weken na de operatie.

De revalidatie duurt in totaal ongeveer 6 maanden. Maar na enkele weken is de meeste pijn weg.

U vindt meer informatie over een schouderprothese op deze pagina.

Is het aan te raden om een operatie te ondergaan?

De keuze voor een schouderprothese hangt af van veel dingen. Het is een afweging tussen voordelen en nadelen. En dat is voor ieder persoon anders.

Hoewel de resultaten vaak erg goed zijn, komen complicaties ook voor. De kans op een complicatie is in totaal ongeveer 5%. Daarom adviseren we alleen een dergelijke operatie als de klachten echt beperkend zijn in uw leven. En als andere behandelingen echt niet helpen.

Andere operaties voor schouder slijtage

In sommige gevallen van schouder artrose is het niet verstandig om een totale schouderprothese te plaatsen. Dan is vaak wel een andere operatie mogelijk. Dit zijn onder andere:

• Een halve schouderprothese. We vervangen dan alleen de schouderkop, en niet de schouderkom.

Dit doen we met name bij jonge en zeer actieve patiënten. Deze mensen belasten hun schouder namelijk veel en zwaar. Bij deze mensen zal een kunst-kom daardoor waarschijnlijk in de loop der jaren los gaan zitten.

Soms is het bot van de kom te veel is afgesleten om er een kunst-kom in te kunnen zetten. Ook dan kunnen we kiezen voor een dergelijke operatie.

• Kijkoperatie met opboren (microfracture) van een gat in het kraakbeen. Deze operatietechniek is alleen mogelijk als er een klein gebied van kraakbeenschade is. Dit is vrijwel alleen het geval bij jonge patiënten (meestal mensen onder de 60 jaar oud).

Tijdens de operatie maken we het ‘kratertje’ in het kraakbeen schoon en boren we gaatjes in het bot. De operatie werkt bij ongeveer 7 op de 10 mensen (bron 1, bron 2).

Conclusie over schouder artrose

Artrose van de schouder is niet te genezen. De klachten (vaak pijn en stijfheid) zijn gelukkig goed te behandelen. Ze kunnen ook vanzelf over gaan. De behandeling van de pijnklachten bestaat uit:

• vermijden van pijnlijke bewegingen (met name naar buiten draaien)
• pijnstillers
• (soms) fysiotherapie
• een injectie
• een schouderprothese. Dit adviseren we alleen bij heftige klachten en als de hierboven genoemde behandelingen niet werken.

Zie ook

Schouderprothese.

Veelgestelde vragen over schouder artrose