Operatie voor een AC-luxatie

Geschreven door Bauke Kooistra, orthopedisch chirurg

Inleiding

Bij een AC-luxatie kan het uiteinde van het sleutelbeen omhoog komen te staan. Dat komt omdat de gewrichtsbanden van het sleutelbeengewricht (het AC-gewricht) zijn gescheurd. In ernstige gevallen kun je een operatie overwegen. 

Bij zo’n operatie brengen we het sleutelbeen weer omlaag. Je noemt dat een reconstructie van het AC-gewricht. Op deze pagina lees je meer over de operatie, de resultaten, de risico’s en de revalidatie. Daarbij maken we zoveel mogelijk gebruik van wetenschappelijke informatie.

Wat is precies de reden om te opereren bij een AC-luxatie?

In ernstige gevallen van een AC-luxatie scheuren de banden die het sleutelbeen normaal gesproken omlaag houden. Het zijn banden die tussen het schouderblad en het sleutelbeen lopen. Door afscheuren van die banden kan het sleutelbeen omhoog komen te staan. 

Hiervoor gebruiken we de Rockwood classificatie (zie figuur hieronder). Hoe meer het is verplaatst, hoe ernstiger het letsel. Deze indeling is wat meer gedetailleerd dan de veelgebruikte Tossy-classificatie.

Rockwood indeling van ernst van AC-luxaties. Hoe hoger het cijfer, hoe ernstiger het letsel.

Als het sleutelbeen eenmaal hoog staat, komt het niet meer vanzelf naar beneden. Het geneest dus niet vanzelf. 

Dat betekent niet dat iedereen met een omhoog staand sleutelbeen geopereerd ‘moet’ worden. Want niet iedereen houdt daar in de toekomst klachten van.

Heb ik een operatie voor een AC-luxatie nodig?

We opereren alleen als we verwachten dat je in de toekomst last blijft houden van het instabiele sleutelbeengewricht. Over het algemeen kun je een operatie overwegen als:

• het sleutelbeen erg verplaatst is.
  Over het algemeen opereren we de Rockwood types 4, 5 en 6 direct. Gelukkig komen deze types niet veel voor. 
• er een matige verplaatsing van het sleutelbeen is, en behandeling met fysiotherapie en een mitella uiteindelijk de klachten niet verhelpt 
  Dit gaat dan meestal om Rockwood type 3 AC-luxaties. Deze opereren we dus meestal niet meteen, maar alleen als een behandeling zonder operatie niet blijkt te werken. 

Bij bovenhandse sporters met een Rockwood type 3 letsel is het momenteel niet zeker of een operatie echt beter is dan niet opereren. Want een meerderheid van werpsporters bleek in 2 studies uiteindelijk geen operatie nodig te hebben (bron 1, bron 2).

Als je kiest voor een operatie, hoe snel moet dit dan gebeuren?

Op zich is er geen acute haast bij een operatie voor een AC-luxatie. Mensen die pas in een later stadium worden behandeld hebben net zulke goede resultaten (bron).

Wanneer kan ik beter geen operatie ondergaan?

Bij lichte letsels heeft een operatie geen meerwaarde. Dat zijn Rockwood (of Tossy) type 1 en 2 letsels. 

Als je wel een ernstiger type AC-luxatie hebt, maar geen of weinig last, dan adviseer ik ook nooit een operatie.

Wat is een operatie voor een AC-luxatie?

Tijdens een operatie brengen we het sleutelbeen weer op de juist hoogte. Dat doen we met een hele sterke hechtdraad en 2 metalen plaatjes (zie onderstaande figuur). Aan de ene kant zit de constructie vast aan het sleutelbeen. Aan de andere kant aan een botuitsteeksel van het schouderblad.

Daarnaast verstevigen we deze constructie vaak nog verder met een hamstringpees. Omdat elk been meerdere hamstringpezen heeft, is het niet erg om een hamstringpees te missen. 

De pees maakt de constructie op de lange termijn steviger (bron). Dat komt omdat peesweefsel zichzelf blijft vernieuwen. Kunstmateriaal gaat altijd ‘materiaalmoeheid’ vertonen, eigen weefsel niet (bron). Daardoor kan, zonder een pees toe te voegen, de constructie uiteindelijk stuk gaan (bron).  

Daarbij heeft een lichaamseigen pees de voorkeur boven een donorpees.

Wat zijn de ervaringen van anderen na een operatie wegens een AC-luxatie?

Mijn ervaring is dat vrijwel alle mensen tevreden zijn na een AC-gewrichtsreconstructie met de techniek zoals hierboven beschreven (bron). Dus met kunstmateriaal én een pees. Mensen geven gemiddeld een rapportcijfer 9 bij deze operatietechniek (bron).

Het gebruik van alleen een pees lijkt niet genoeg. Omdat de pees in de eerste maanden niet stevig genoeg is om het sleutelbeen naar beneden te houden (bron). 

Dus het lijkt belangrijk om zowel een metalen fixatie als een nieuwe pees te gebruiken tijdens de operatie.

Mogelijke complicaties na een operatie voor AC-luxatie

De meest voorkomende complicaties na een AC-reconstructie (met kunstmateriaal én pees) zijn (bron):

• Wondinfectie (2 op de 100 mensen). Dit moet dan soms met een nieuwe operatie worden schoongemaakt. 
• Zenuwprikkeling (2 op de 100 mensen). Als dit gebeurt, herstellen de klachten meestal vanzelf.

Wanneer heb ik een verhoogd risico op complicaties?

Mensen met een verminderde afweer (zoals bij suikerziekte en bij rokers) hebben een hogere kans op een wondinfectie. 

Verder hebben mensen met botontkalking kans dat het bot niet stevig genoeg is.

Welke onderzoeken zijn er nodig voor de operatie?

Eigenlijk is een röntgenfoto het enige noodzakelijke onderzoek. Soms twijfelen we of een operatie zinvol is. Dan kunnen we nog speciale, extra röntgenfoto’s maken.

Als het ongeval net is gebeurd, zullen we natuurlijk ook kijken of er andere letsels van het lichaam zijn. Soms zijn daar dan nog wel extra onderzoeken voor nodig.

Wat gebeurt er voor de operatie?

Voor de operatie moet je worden opgenomen in de kliniek. De operatie gebeurt in dagbehandeling. Dus je komt en gaat op dezelfde dag.

Verdoving voor de operatie

De operatie gebeurt een plaatselijke verdoving (een blok), met een lichte narcose. Vlak voor de narcose krijg je een prik bij de schouder. Die prik verdooft de zenuwen naar de arm. Je noemt het een arm-‘blok’. Deze plaatselijke verdoving werkt ongeveer 24 uur. 

Daardoor heb je maar een lichte narcose nodig tijdens de operatie.

Tijdens de operatie

Verdoving tijdens de operatie

Terwijl het blok dus al werkt, krijgt u algehele narcose.

Hoe verloopt een operatie voor een AC-luxatie?

De AC-reconstructie duurt ongeveer 1 uur en gaat zo:

• We maken een kleine snee van ongeveer 3 centimeter net onder uw knie. Via deze incisie halen we 1 van de 4 hamstring pezen uit het bovenbeen. Deze pees kun je missen voor een goede functie van je knie en been!
• We maken een snee bovenop de schouder. 
• Dan boren we 2 gaatjes in het bot van het sleutelbeen. Dat is de plek waar de afgescheurde banden normaal gesproken aanhechten. 
• Nu boren we 1 gaatje in het bot van het schouderblad. Die plek noem je het ravenbeksuitsteeksel (processes coracoideus). 
• We voeren een metalen constructie (2 metalen plaatjes en 1 hele sterke hechtdraad) door het sleutelbeen en door het schouderblad. 
• We voeren de hamstringpees door het sleutelbeen en onder het bot van het schouderblad langs. 
• Nu trekken we de metalen constructie en de pees goed aan. Zodat het sleutelbeen weer omlaag wordt getrokken. 
• We sluiten de wond met een oplosbare hechting. 

De metalen plaatjes met hechtdraad zorgen de eerste maanden voor stevigheid. Daarna neemt de nieuwe pees het over. Het eigen peesweefsel is levend weefsel, dus het blijft in de toekomst altijd sterk. 

Na de operatie

Na de operatie kom je terug op de afdeling. Je arm is dan ‘verlamd’ door de pijnblokkade en zit dan in een mitella. 

In de loop van de dag maken we nog een controlefoto. Aan het einde van de dag mag je weer naar huis.

Traject na ontslag

Pijnstillers

Als je thuiskomt, heb je waarschijnlijk nog geen pijn. Want het blok werkt nog. Neem toch alvast pijnstillers in! Zo voorkom je dat je pijn gaat krijgen als het blok gaat uitwerken. 

De pijnstillers die we voorschrijven zijn vaak:

• Paracetamol 4 maal daags
• Oxycontin (langwerkende morfine) 2 maal daags
• Zo nodig oxynorm (kortwerkende morfine), als er nog teveel pijn is.

Zodra je minder pijn hebt, bouw dan eerst de morfine af. Dan de paracetamol.

Schouder immobilizer (mitella)

Je moet tot 6 weken na de operatie een mitella dragen. Dit om het operatiegebied te beschermen. 

Je mag dan al wel onderhandse bewegingen doen. Want dan komt er geen spanning op het operatiegebied.

Verwijderen van hechtingen

De huid is met een oplosbare hechting gehecht. Maar bovenaan en onderaan de wond steekt (bewust) een knoopje buiten de huid. Deze knoopjes moeten na 2 weken worden weggehaald. 

Bij de meeste mensen doet een naaste dit. Het kan namelijk makkelijk met een nagelschaartje. Alleen het knoopje hoeft er namelijk af. Het deel van de draad dat in de huid zit, los vanzelf op.

Vervolgafspraken bij de polikliniek

U komt nog 2 keer ter controle op het spreekuur. Namelijk 2 en 6 maanden na de operatie. Bij het bezoek na 2 maanden maken we nog een controlefoto.

Revalidatie en fysiotherapie

De revalidatie begint meteen! Dat betekent dat je in de eerste week na de operatie een afspraak bij de fysiotherapeut kunt maken.

Revalidatie na AC-gewrichtsreconstructie

Je kunt de revalidatie opdelen in een paar periodes:

• De eerste 6 weken na de operatie
  • De arm zit in een mitella, maar je mag al wel oefeningen doen met de fysiotherapeut.
  • De arm mag tot 70 graden worden opgetild.
  • Je mag onderhands gewoon normaal (zonder kracht) bewegen).

• Week 7 tot en met 12 na de operatie

• • De mitella mag af
  • Je gaat de beweeglijkheid van de schouder vergroten, totdat deze weer helemaal soepel is

• Vanaf week 13 na de operatie

• • Starten met krachttraining

• • Het sporten mag je hervatten zodra de beweeglijkheid en soepelheid weer terug zijn. In de praktijk kan en mag je weer sporten na 4 tot 6 maanden na de operatie.

Conclusie

Bij een operatie voor een AC-luxatie zetten we het sleutelbeen weer op zijn plek. Dit kan het best met een constructie met kunstmateriaal én een lichaamseigen (hamstring)pees. Meer dan 9 van de 10 mensen is tevreden met het resultaat van de operatie. Na de operatie duurt het vaak 4 tot 6 maanden voordat je weer mag sporten.

Zie ook

AC-luxatie

Veelgestelde vragen