AC-artrose (slijtage van het sleutelbeengewricht)

Geschreven door Bauke Kooistra, orthopedisch chirurg

Inleiding

Heb je last van pijn bovenop de schouder? Mogelijk komt dat door slijtage (artrose) van het gewricht tussen het sleutelbeen en het schouderdak. Dit gewricht noemen we het AC gewricht. Slijtage ervan noem je AC artrose. AC-artrose kan pijn bovenop de schouder veroorzaken.

In dit artikel bespreken wat het is, welke klachten het geeft, en wat je eraan kunt doen.

Wat is AC-artrose?

AC-gewricht artrose betekent slijtage van het gewricht tussen het schouderdak en het sleutelbeen. Het schouderdak heet ook wel ‘Acromion’ en het sleutelbeen heet ook wel ‘Clavicula’. Vandaar dus ‘AC’. 

Het treft meestal volwassenen vanaf middelbare leeftijd. Maar het kan ook optreden door een ongeval of door herhaalde bovenhandse bewegingen.

Wat is het probleem precies?

Bij AC artrose is het kraakbeen van het AC-gewricht versleten. Daardoor komen de botten van dit gewricht (het sleutelbeen en het schouderdak) ‘tegen elkaar’ te staan. Dat veroorzaakt dan botpijn. Ook kan er een pijnlijke ‘irritatiereactie’ ontstaan in het gewricht.

De botten van het AC gewricht worden mooi stevig bij elkaar gehouden door gewrichtsbanden. Maar daardoor blijven bij slijtage de botten dus ook op elkaar staan. Daardoor kun je dus niet met bepaalde oefeningen de botten van elkaar af laten gaan. 

Gelukkig heeft lang niet iedereen (maar 1 op de 10 mensen) met AC artrose er ook echt last van (bron)! Er lopen dus veel mensen met AC slijtage rond zonder dat ze er klachten van hebben.  Dus niet iedereen met AC artose heeft een behandeling nodig.

Oorzaken

AC artrose heeft meestal geen duidelijke oorzaak. Het is dus vaak een ‘normaal’ slijtageproces van het AC gewricht. 

Maar soms is er toch een aanwijsbare oorzaak. Vaak komt dat door een te grote belasting van de botten van het AC gewricht. Bijvoorbeeld bij:

• Een botbreuk van het sleutelbeen in het verleden. 
• Een ontwrichting het het AC gewricht in het verleden. 
• Overgewicht
• Verkeerde houding
• Veel bovenhandse belasting in werk of sport. Met bovenhands bedoel we dat je ‘boven de macht’ werkt. Bijvoorbeeld bij gewichtheffers of werpsporters.

Wat voel ik

AC artrose kan de volgende klachten geven:

• Pijn. Vooral bovenop de schouder.
  De pijn wordt vaak erger bij heffen van de arm boven schouderhoogte. Of bij liggen op de schouder. Dat komt omdat er dan meer ‘druk’ op het sleutelbeengewricht komt.
• Moeite met heffen van de arm boven schouderhoogte. Dit komt dan door de pijn.

Bij wie komt AC-artrose voornamelijk voor?

Omdat het een slijtageproces is, komt AC artrose vooral voor vanaf middelbare leeftijd. 

Mensen met bovenhands werk of een bovenhandse sport hebben vaker last. Maar het komt ook voor bij mensen die geen bijzondere belasting van het schouder hebben in het dagelijks leven. 

Als je je schouderblad te ver voorover laat hangen, komt er ook sneller druk op het AC gewricht. Mensen met een teveel gebogen bovenrug hebben daarom ook sneller last van AC artrose.

Diagnose

We kunnen de diagnose stellen door goed te kijken waar de pijn zit. Het AC gewricht zit namelijk ‘bovenop’ het schoudergewricht. Daar geven mensen vaak ook echt de pijn aan. 

Verder kunnen we met lichamelijk onderzoek bepaalde testen doen. Specifieke bewegingen zullen dan pijnlijk zijn. 

Tenslotte is een gerichte röntgenfoto van het AC-gewricht nodig om de diagnose te stellen. Op een ‘standaard’ röntgenfoto van de schouder is AC artrose namelijk niet altijd te zien. 

Soms is het toch niet helemaal duidelijk of schouderpijn echt uit het AC gewricht komt. In dat geval kunnen we een injectie met een ‘tandartsverdoving’ in het AC-gewricht zetten. Als dit goed werk, dan weten we dat de pijn waarschijnlijk wel uit het AC gewricht komt.

Behandeling

Pijnklachten van AC artrose zijn gelukkig goed te behandelen. Meestal lukt dat goed zonder operatie. 

De behandelopties zijn:

• Verbeteren van houding en verminderen van bovenhandse bewegingen
• Pijnstillers
• Injectie met cortisone
• Operatie

Hieronder werken we deze behandelingen verder uit.

Wat kan ik zelf doen tegen de klachten?

Als je pijn van AC artrose hebt, kun je de belasting op het AC-gewricht verminderen. Daardoor kan de pijn (ook voorgoed!) weggaan. De slijtage gaat dan niet weg, maar dat is niet persé erg. 

Het kan wel een aantal weken duren voordat je hiervan effect gaat merken. 

Je kunt de belasting op het AC gewricht op de volgende manieren verminderen:

• Houd je schouderbladen goed naar achteren tijdens zitten of staan. Als je dan de arm heft, komt er minder kracht op het AC-gewricht. 
• Probeer zo min mogelijk de arm hoog te heffen. 
• Doe geen zware oefeningen zoals opdrukken of bankdrukken. Of andere oefeningen waarbij je je arm naar voren wegdrukt. 
• Breng je arm niet voor je lichaam langs naar de andere kant. Zoals bij het aandoen van een autogordel. 
• Lig zo min mogelijk op de aangedane schouder. 

Ik snap dat dit natuurlijk niet altijd praktisch mogelijk is.

Kan ik het erger maken?

De slijtage van het AC-gewricht kun je niet zo snel erger maken. Want die slijtage ontstaat langzaam. Maar de pijnklachten kun je wel erger maken. Vooral door veel bovenhandse belasting te houden op de schouder.

Behandelingen zonder operatie

Als bovenstaande adviezen niet genoeg helpen, zijn er meerdere behandelmogelijkheden. Natuurlijk doen we het liefst een behandeling zonder operatie.

Pijnstillers

Begin met paracetamol als pijnstiller. En dan het liefst in de maximale (voor u) veilige dosis. Vaak is dat 3 maal daags 1000 milligram. Paracetamol kan meestal geen kwaad en het is niet verslavend. 

Soms werkt paracetamol alleen niet voldoende. Neem dan, naast de paracetamol, nog een pijnstiller zoals diclofenac of ibuprofen . Let op: deze pijnstillers, de zogenaamde NSAID’s, kunnen wel schadelijk zijn! Overleg dus altijd met je arts voordat je dit gaat gebruiken.

Fysiotherapie

Voor veel schouderklachten is fysiotherapie een belangrijke behandeling. Maar mijn ervaring is dat het bij AC artrose niet erg helpt. Dat komt omdat de botten van het AC-gewricht nou eenmaal stevig op elkaar zitten. 

Er zijn geen oefeningen die de botten weer van elkaar kunnen laten gaan. Een fysiotherapeut kan u wel helpen met adviezen over vermijden van bepaalde bewegingen. Zoals hierboven beschreven.

Injectie in het AC-gewricht

Als bovenstaande behandelingen niet helpen, dan is een injectie een goede behandeling. Dat is een injectie met cortisone in het AC-gewricht. 

Cortisone vermindert de ‘irritatiereactie’ in het versleten AC-gewricht. Daardoor heb je dan minder of geen pijn meer. Het kan wel enkele weken duren voordat je verlichting van de pijn gaat merken. 

Hoe lang werkt de prik? Dat is een veel gestelde vraag. Mijn ervaring is dat het gemiddeld 3 maanden werkt. Maar er zijn ook mensen die er na de injectie nooit meer last van hebben (bron). Bij ongeveer de helft van de mensen werkt het zeker 1 jaar goed (bron). Aan de andere kant werkt het bij sommigen ook maar enkele weken. 

Als je injectie is uitgewerkt, kun je de injectie (ook vaker) herhalen. Er moet wel zeker 3 maanden tussen 2 injecties zitten. Want anders kan de cortisone de weefsels van het AC-gewricht aantasten.

Operatie

Soms blijft de AC artrose veel pijnklachten geven. Ondanks alle behandelingen zonder operatie. Dan is een operatie een optie. Daarbij halen we ongeveer 1 centimeter van het uiteinde van het sleutelbeen weg. Zodat de botten van het sleutelbeen en het schouderdak geen contact meer met elkaar maken. 

De operatie noem je een laterale clavicula resectie. Het is een korte ingreep onder narcose. Naderhand zit je 2 tot 4 weken in een mitella voor de pijnstilling. Maar de arm mag ook al uit de mitella in die periode. 

Voor meer informatie over deze operatie, zie de aparte pagina over laterale clavicula resectie.

Is het raadzaam om een operatie te ondergaan?

Op zich is een operatie voor AC artrose een kleine ingreep met weinig risico’s. Maar ik zou alleen een operatie aanraden als:

• Je veel pijn hebt, die niet vanzelf is overgegaan
• Het duidelijk is dat de schouderpijn écht uit het AC-gewricht komt. En niet bijvoorbeeld van de pezen, spieren, of het grote schoudergewricht. 
• Andere behandelingen niet hebben geholpen
• Je realiseert dat het na een operatie soms een half jaar kan duren voordat je weer goed bovenhands kan werken of sporten. 

Voor meer informatie over deze operatie, zie de aparte pagina over laterale clavicula resectie.

Conclusie

Pijn bovenop de schouder kan worden veroorzaakt door slijtage van het AC gewricht. Ook wel AC artrose genoemd. Meestal gaan de pijnklachten over met bewegingsadviezen en pijnstillers. Bij ernstige pijn kan een injectie goed werken. Een operatie (laterale clavicularesectie) is vaak niet nodig en doen we alleen als andere behandeling onvoldoende helpen.

Zie ook

laterale clavicula resectie

Veelgestelde vragen over AC artrose